در میان زنان ایران معاصر پویشی در جریان است که با توجه به عناصر مشترکی که در تعاریف جنبش های اجتماعی جدید وجود دارد، می توان آن را یک جنبش نامید. جنبشی که با چالش های زنان نسبت به نابرابری های قانونی - حقوقی میان زنان و مردان و سایر مسائل آنان در حوزه های گوناگون زندگی مشخص می شود. این مقاله با استفاده از یافته های پژوهشی میدانی با هدف درک ویژگی ها، اصول و اهداف جنبش اجتماعی زنان ایران، نگرش فعالان جنبش زنان ایران را که در تشکل های زنان فعالیت می کنند مورد کندوکاو قرار داده است. این پژوهش سعی بر این دارد نشان دهد بین زنان ایران حرکت سازمان یافته ای با هدف بهبود وضعیت زندگی شکل گرفته است. تلاش برای کاهش نابرابری حقوقی زن و مرد، ارزیابی واقع گرایانه، از ماهیت دو جنس (بدون جهت گیری فمینیستی) از ویژگی های این حرکت سازمان یافته می باشد. یافته های این پژوهش نشان می دهد مساله اولیه زنان ایران نابرابری حقوقی بین زنان و مردان است که ریشه در ارزش های فرهنگی و نگرش سوگیرانه و فرودستانه جامعه نسبت به زن دارد.

دموکراسی رژیمی است که در آن شهروندان در مورد زندگی خود تصمیم می گیرند. جامعه دموکراتیک قوانین و نهادهایش را از ارکان بیرون از خود دریافت نمی کند. در چنین جامعه ای درهای قانون و عدالت همیشه باز می باشد، بدین معنا که قوانین موجود و تصمیمات می تواند و باید مورد پرسش قرار گیرند و تغییر کنند. در دموکراسی مستقیم، ایده "نمایندگی" و "شایستگان" که برای دیگران تصمیم بگیرند، قابل قبول نیست. در شرایط کنونی، دموکراسی نمایندگی به عنوان الگو پذیرفته شده است. اما برخی ها معتقدند که بحران نمایندگی، مشکل اصلی دموکراسی های کنونی است. به دلایل گسترش جغرافیایی و افزایش جمعیت، دموکراسی مستقیم نیز مورد پرسش قرار گرفته است. ضمن پذیرش دموکراسی نمایندگی، برخی دیگر آن را به عنوان نظام مدیریت کشمکش ها تعریف می کنند. در چنین چشم اندازی بحران دموکراسی قبل از هر چیز عدم مشارکت و تصمیم گیری شهروندان در زندگی شان و به ویژه از عدم حضور کنش گران اجتماعی در نهادهای نمایندگی سرچشمه می گیرد. شهروندان هر از چند گاه در انتخابات شرکت می کنند، بدون آن که در مسوولیت، تصمیم گیری و اجرای فعال باشند. نهادهای نمایندگی توسط "سیاستمداران حرفه ای" اشغال می شود که منجر به شکل گیری "طبقه جدیدی" خواهد شد. چند صباحی است که در جوامع مختلف، جایگاه زنان در نهادهای اجتماعی (سیاسی، آموزشی، اقتصادی، خانوادگی) مورد مناقشه قرار گرفته است. مطالبه برابری جنسیتی افق های جدیدی گشود. جنبش اجتماعی زنان به دگرگونی هایی در نهادهای اجتماعی منجر شد. یکی از منایع بحران دموکراسی های کنونی، حضور بسیار پررنگ مردان در نهادهای اجتماعی است. رژیم های "توازن عددی" و "سهمیه بندی" بخشی از این مطالبات است. در چنین چشم اندازی، بدون حضور عادلانه زنان در نهادهای نمایندگی، دموکراسی وجود نخواهد داشت. برخی از پیشنهادهای این چنبش عبارتند از: تمرکززدایی، اصلاح نهادهای سیاسی، مراجعه مستقیم بیشتر به آرای شهروندان، پذیرش کنوانسیون های بین المللی.

از زمان به وجود آمدن اینترنت در جهان، تغییر و تحولات بسیاری در همه ابعاد زندگی انسان پدید آمد. این تغییرات از جزئیات فردی و ویژگی های انسانی همچون رفتار، عادات، طرز فکر گرفته تا رویدادهای کلان مانند تحول شیوه های تصمیم‎گیری و کنش های سرنوشت ‎ساز سیاسی، دینی و بین‎ المللی را در بر می گیرد. آنچه در سال های اخیر مورد توجه صاحب نظران بوده است، تأثیر فضای مجازی و حضور فعال افراد در فضای سایبری در زمینه کنش های سیاسی، اجتماعی و دینی است. مجادلات و مناقشات زیادی بر سر این مسئله وجود دارد که آیا فضای مجازی بستری را برای تسهیل مطالبات سیاسی و اجتماعی ایجاد نموده یا مانعی بر سر راه آن است.هدف این پژوهش بررسی نقش فضای اجتماعی در جنبش اجتماعی زنان ایران است. در این پژوهش با مطالعه بر روی تعداد 30 نفر از کنشگران حوزه زنان در ایران که از طریق نمونه گیری هدفمند و به صورت گلوله برفی انتخاب شدند، مشخص شد که 84% پاسخگویان معتقدند که فضای اجتماعی بر روی جنبش اجتماعی زنان در ایران تأثیر مثبت دارد.در نتیجه سیاستگذاران و متولیان امر باید توجه جدّی تری به این حوزه داشته باشند و با آموزش های مورد نیاز برای فعالین عرصه جنبش های اجتماعی و نهادهای مرتبط زمینه استفاده بهتر و مؤثرتر از این بسترها را فراهم آورند. به جای نگاه بدبینانه، لازم است با تفکر و تدبیر صحیح و تخصیص اعتبار و منابع انسانی، اقدامات اساسی در این حوزه انجام گیرد.

جنبش اجتماعی زنان در کلی ترین معنای خود جنبشی فکری-اجتماعی است که هدف اصلی آن ارتقای موقعیت زنان به عنوان یک گروه اجتماعی در جامعه است.این پژوهش، مطالعه ای تطبیقی بین جنبش اجتماعی زنان دردوره مشروطه درایران و در قرن نوزدهم در غرب به ویژه امریکا می باشد. جمع آوری داده ها با دو روش اسنادی و مطالعه میدانی (مصاحبه با صاحب نظران) انجام شده و پردازش داده ها با استفاده از تحلیل محتوا و پرسشنامه معکوس صورت گرفته است.در این پژوهش هر دو جنبش مورد بررسی قرار گرفته و شباهت ها و تفاوت های این دو جنبش استخراج شده است. عوامل متعددی از قبیل بستر اجتماعی-اقتصادی، بافت فرهنگی و وضعیت زندگی زنان دو جامعه تاثیر چشمگیری بر روند، فرایند، ساختار، عملکرد، کارکرد، اهداف و دستاوردهای این دو جنبش داشته است.یافته های پژوهش نشان می دهد جنبش اجتماعی زنان در قرن نوزدهم در غرب جنبشی شناخته شده، وسیع، منسجم و رشد یافته تر بوده و در سطح بین المللی مطرح شده است. امروزه نیز به عنوان یک نظریه اجتماعی درسطوح آکادمیک تدریس می شود. اماجنبش اجتماعی زنان در دوره مشروطه در ایران جنبشی منسجم نبوده و در آن دوره حتی در سطح ملی گسترش نیافته است. البته این جنبش برای زنان ایران دستاوردهایی مثل حق تحصیل داشته که تا امروز ادامه دارد.

در سال 1335ﻫ.ق/1917م، جنبشی اعتراضی به رهبری شیخ محمد خیابانی، از طریق فعالیت حزب دموکرات آذربایجان و انجمن های با نفوذ دموکرات ها آذربایجان را فرا گرفت و پس از یک دوره گذار، با برپایی قیام کوتاه مدتی از 16 رجب تا 29 ذیحجه 1338 ﻫ.ق/9 آوریل تا 14 سپتامبر 1920 م، به مبارزه با حکومت مرکزی پرداخت. طی سال های اشاره شده، یکی از وجوه اشتراک های فراوان در اندیشه و اهداف جنبش، نظریه نوگرایی و پرداختن به چرایی عدم تکوین جامعه قانونمند در دوره پس از مشروطه بود. با این ملاحظه، اندیشه ورزی جنبش پیش نیاز تحقق توسعه یافتگی را ایجاب نوعی شرایط فکری در بین آحاد جامعه و نگرش های مثبت فرهنگی برای پیشرفت و تحقق جامعه مدنی می دانست. و از آنجا که نوگرایی در قالب گسترده آن، یعنی نوسازی جامعه مطرح شد در این بین، توجه به موقعیت اقشار گوناگون جامعه و بویژه، حقوق اجتماعی و مدنی زنان به طور اجتناب ناپذیری میان نظریه-پردازان جنبش به یک بحث عمومی و در عین حال، منحصر به فردی تبدیل شد.اصطلاح فمنیسم، واژه نسبتا جدیدی در تاریخ ایران است و به نظر می رسد این واژه، نخستین بار در سال 1338 ﻫ.ق/1920م، توسط برخی روشنفکران جنبش عنوان و پیرامون آن مباحث پر دامنه ای در باب عوامل موثر در بهبود موقعیت زنان مورد بحث قرار گرفته است. پژوهش حاضر، به بررسی شناخت-شناسی های دارای دیدگاه فمنیستی در جنبش خیابانی پرداخته، نشان خواهد داد که آیا این گفتمان اصلاحی تا چه حد به پویش جمعی زنان در عرصه های سیاسی، اجتماعی منجر گردیده است.

زمینه و هدف: در چند دهه اخیر ظهور جنبش های اجتماعی، گستره متنوعی از اشکال رفتار جمعی را مطرح ساخته که از نظر اهداف، ماهیت و روش مبارزه، با جنبش های کلاسیک (سنتی) تفاوت اساسی دارد. این رویکرد جدید، معطوف به قدرتی است که به تعبیر استیون لوکس «بعد سوم قدرت» نام گرفته است. قدرتی که ماهیت آن متفاوت شده و چهره تازه ای یافته که مبتنی بر ذهنیت پردازی و اقناع سازی است. در ایران، تغییرات گسترده فرهنگی و اجتماعی، به ویژه در کلان شهرها و نیز توسعه ارتباطات، زمینه های مناسبی را برای شکل گیری این گونه جنبش ها فراهم ساخته اند. هدف این تحقیق شناسایی ابعاد این جنبش ها و بررسی میزان گرایش آنان به قدرت نرم می باشد و در این راستا سوال اساسی تحقیق این است که در ایران کنونی تا چه میزان رویکرد جنبش های اجتماعی معطوف به بعد سوم قدرت (قدرت نرم) گردیده است؟روش: روش تحقیق توصیفی-پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه، در قالب طیف لیکرت می باشد. جامعه آماری شامل فرماندهان و مدیرانی است که به لحاظ اقتضای شغلی، با جنبش های اجتماعی ارتباط نزدیک داشته اند. که به تعداد 72 نفر و از طریق روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند.یافته ها: یافته های تحقیق نشان داد که در ایران چند دهه اخیر، جنبش های اجتماعی به بعد سوم قدرت (قدرت نرم) گرایش یافته اند. آنها از نظر ویژگی و ماهیت، معطوف به فرهنگی شدن، ارزشی و هنجاری شدن، اقناع سازانه و خشونت گریزی گردیده و عمدتا از ابزارهای خاصی چون رسانه، هنر، نمادگرایی و ... برای نشان دادن اعتراض و مبارزه استفاده کرده اند. نتیجه اینکه، مدیریت و کنترل آنها باید با در نظر گرفتن این واقعیت ها صورت پذیرد.

بیان مسئله: موسیقی در طول تاریخ همواره مورد توجه ایرانیان بوده و در تمام دورة های مختلف پادشاهی ایران جایگاه خود را به طور رسمی در میان حاکمان حفظ کرده است. با روی کار آمدن دودمان قاجار و تجربه نزدیک شدن ایران به غرب، تغییرات چشم گیری در زمینه های هنری به خصوص موسیقی و نگارگری پدید آمد. اما تأثیر این تحولات بر فعالیت زنان خنیاگر با ابهاماتی روبه رو است. بر همین اساس پرسش اصلی این پژوهش چیستی جایگاه اجتماعی زنان خنیاگر این دورة در میان نگاره ها و منابع مکتوب و سفرنامه ها و همچنین و چگونگی پوشش آنان به عنوان زنان خنیاگر است. همچنین چیستی ابزار آلات خنیاگری و سازهای مورد استفاده آن ها از پرسش های دیگری است که به آن پاسخ داده می شود. این پژوهش از نظر هدف بنیادی و از نظر رویکرد کیفی است که براساس داده‎های کتابخانه ای و تحلیل محتوی بصری با بهره گیری از دانش نشانه شناسی یافته های آن تحلیل و تبیین میشود. براساس یافته های این پژوهش همان گونه که مرتبه اهالی موسیقی در دوره های مختلف حکومت های ایرانی لغزان و نامطمئن بوده در دوره قاجار نیز این نگرانی پا برجا بوده و این مسئله برای زنان خنیاگر دشوارتر و بسته به نوع کار، نوازنده، رقصنده یا خواننده و مانند آن، نیز متفاوت بوده است.

کنشگری زنان در پرتو گفتمان مشروطه خواهی، از آنان گروه های متعهد و مطالبه گری ساخت که در جهت آرمان های مشروطیت وارد میدان عمل شده و نظم جنسیتی مسلط را به چالش کشند. تحقیق حاضر بر بسیج زنان در جمع آوری اعانه دراین بین تمرکز داشته و کوشیده ابعاد آن را به کمک روش تحلیل سند تبیین نماید. مسئله تحقیق روشن ساختن عاملیت زنان در تاریخ اجتماعی معاصر است. یافته ها در پنج مقوله موارد اهداف کاربردی، انگیزه ها، سازوکارها، پایگاه اجتماعی اقتصادی مشارکت کنندگان و استراتژی ها ارائه و تحلیل شده. جمع آوری اعانه باهدف تأمین منابع مبارزاتی مشروطه خواهان در دوران استبداد صغیر، کمک به خانواده های مجاهدان فقید در تبریز و اردبیل و نیز انباشت سرمایه اولیه جهت تأسیس بانک ملی، مبتنی بر انگیزه های وطن پرستانه زنان در تقلای تأمین استقلال و حمایت از ابناء وطن بوده است. بعلاوه گویای صورت بندی عاملیت و نیز سیاست هویت کنشگرانی است که از مناسبات تبعیض آمیز جنسیتی به جان آمده و فرصتی برای مشارکت اجتماعی در بسیج زنان می جستند. در فقدان شغل و درآمد مستقل زنان برای تأمین منابع جهت بسیج از تاکتیک هایی بهره جستند. همچنین مشارکت زنان از خاستگاه مختلف اجتماعی به بسیج وجهی فراطبقاتی بخشیده است.